De regel van derden in fotografie: tips en voorbeelden uit de natuur

In de fotografie is een van de meest gebruikte compositieregels de regel van derden. Veel fotografen zullen deze regel wel kennen. Vrijwel alle camera’s ondersteunen een vorm van grid waarbij je gebruik kan maken van deze compositieregel. In de natuurfotografie kun je erg goed gebruikmaken van deze regel. In dit artikel leg ik de regel van derden, of zoals de Engelsen het noemen: Rule of thirds, op een begrijpelijke manier uit. Ik gebruik hierbij talloze voorbeelden uit mijn eigen fotografiearchief. Of je nu landschappen, macro-opnamen van bloemen of dierenfotografie wilt vastleggen, het begrijpen en toepassen van de regel van derden kan je fotografie naar een hoger niveau tillen!

Wat is de regel van derden?

De regel van derden is een compositieregel dat veel wordt gebruikt bij het maken van foto’s, films, schilderijen of ontwerpen. Je kunt het je zien als een soort denkbeeldig raster over je beeld, zoals het raster van een boter-kaas-en-eieren spel, met twee lijnen horizontaal en twee lijnen verticaal, waardoor je negen gelijke vakken krijgt.

Volgens de compositieregel moet je interessante dingen in je foto of schilderij niet precies in het midden zetten, maar op een van de lijnen of op de plekken waar de lijnen elkaar kruisen. Dit zorgt ervoor dat je beeld spannender en boeiender wordt.

Voorbeeld 1: een vogel in de natuur

In de onderstaande foto zie je een goed voorbeeld van hoe de regel van derden is toegepast op een foto die ik maakte van een vogel in de Waterleidingduinen. De vogel is precies geplaatst op een punt waar twee lijnen samenkomen. Ik vind het wel een beetje jammer dat de kijkrichting van de vogel niet de andere kant op is, maar ja.. in de natuurfotografie kan je niet alles regisseren natuurlijk!

Voorbeeld 2: Een landschapfoto

Door de horizon niet strak in het midden te plaatsen, vind ik dit een spannende foto geworden. De onderste lijn van het raster heb ik geplaatst op de plek waar het gras ophoudt en de bomen beginnen.

Toepassen van de regel van derden

Natuurfotografie is een ideale tak van fotografie waarbij je deze compositieregel goed kan toepassen. Je zult zien dat de foto’s die je maakt direct mooier, interessanter en spannender worden als je deze regel toepast. Of je nu een adembenemend landschap wilt vastleggen of de intrigerende details van flora en fauna wilt benadrukken, de regel van derden kan een krachtig hulpmiddel zijn om je foto’s visueel aantrekkelijk te maken. Hieronder bekijk ik hoe je de regel kan toepassen in landschapsfotografie, macrofotografie en het fotograferen van dieren. Daarbij geef ik natuurlijk tips en voorbeelden van de regel van derden die ik zelf heb gemaakt met mijn camera.

Landschapsfotografie

Als ik de natuur in trek, maak ik veel gebruik van de regel van derden. Dit doe ik vaak allereerst door tijdens het maken van de foto goed te kijken waar ik de horizon plaats op de foto. Daarna kijk ik naar de overige elementen die in de foto komen. Ik pas soms meteen de regel van derden toe, maar vaak maak ik de foto net iets ruimer, zodat ik deze later nog bij kan snijden tijdens het nabewerken op de PC.

Het positioneren van de horizon

Wanneer je een landschap fotografeert, is het vaak effectiever om de horizon niet in het midden van het beeld te plaatsen. In plaats daarvan kun je de horizon op een van de horizontale derdenlijnen plaatsen om de nadruk te leggen op de lucht of het landschap. Dit is natuurlijk wel erg afhankelijk van wat je wilt benadrukken. Op de onderstaande foto zie je een goed voorbeeld. De horizon staat mooi op de onderste lijn in de foto. Dat de schaatser ook precies op een kruising/snijpunt staat van twee lijnen.

Plaatsing van belangrijke elementen

Bij het fotograferen van bergen, bomen, waterpartijen of andere prominente elementen in de natuur, kun je de regel van derden gebruiken om ze op strategische punten in je compositie te plaatsen. Door een belangrijk element op een snijpunt van de derdenlijnen te positioneren, creëer je een evenwichtige compositie die de aandacht van de kijker vasthoudt. Op de onderstaande foto zie je dat ik de boom heb geplaatst in de linker drie vlakken. De horizon ongeveer op de onderste lijn, zodat het vlak met de wolken iets groter is dan de vlakken met het land.

Leuk om te weten: Hoewel de regel van derden vaak wordt geassocieerd met landschapsfotografie, is het ook effectief bij het fotograferen van andere onderwerpen, zoals portretten, architectuur en straatfotografie.

Macrofotografie

Macrofotografie richt zich op het vastleggen van de details van kleine bloemen, insecten en andere minuscule onderwerpen. Soms gaat het om een klein detail van een groter geheel, bijvoorbeeld een detailfoto van de wortels van een plant. Het toepassen van de regel van derden kan je helpen de aandacht te vestigen op deze details en boeiende composities te creëren.

Het benadrukken van de compositie van kleine bloemen of insecten

Bij het fotograferen van kleine onderwerpen in de natuur, zoals bloemen of insecten, kun je de regel van derden gebruiken om de compositie te benadrukken. Plaats bijvoorbeeld het belangrijkste deel van de bloem of het insect op een van de snijpunten van de derdenlijnen om de foto visueel interessanter te maken. Zo vestig je de aandacht goed op dit ene punt. In de onderstaande afbeelding zie je een foto die ik maakte van een mooie bloem. Door de bloem niet volledig in het midden te plaatsen, vind ik dat ik het een interessante foto is geworden. Deze is wat spannender geworden dan de foto die ik maakte van de bloem in het midden.

Tip: Ik heb zelf vaak de neiging om met macrofotografie altijd het onderwerp in het midden te plaatsen. Dit levert soms zeker een mooie foto op. Probeer echter ook eens te experimenteren met de regel van derden en andere compositieregels met je macro- en close-upfoto’s!

De regel van derden en foto’s van dieren

Tips voor het fotograferen van dieren

• Ogen op de lijn: Bij het fotograferen van dieren, zijn de ogen vaak het belangrijkste focuspunt. Probeer een oog van het dier op een van de snijpunten van de denkbeeldige lijnen te plaatsen. Dit helpt om de aandacht van de kijker naar het meest expressieve deel van het dier te trekken.
• Richting van beweging: Als het dier beweegt, probeer dan extra ruimte te laten in de richting waarin het dier zich beweegt. Als een hert bijvoorbeeld naar rechts rent, plaats je het hert aan de linkerkant van de foto, zodat er meer ruimte is aan de rechterkant. Dit geeft de kijker het gevoel van beweging en richting in de foto.
• Verticale compositie: Bij het fotograferen van dieren zoals giraffen of vogels in vlucht, kan een verticale compositie mooier zijn. Je kunt de regel van derden ook verticaal toepassen door het dier langs een van de verticale lijnen te plaatsen.
• Natuurlijke lijnen gebruiken: Gebruik natuurlijke lijnen in de omgeving van het dier – zoals rivieren, bomen of rotsformaties – om de kijker naar het onderwerp te leiden. Deze kunnen vaak worden uitgelijnd volgens de regel van derden.
• Niveau van de ogen: Probeer het dier op ooghoogte te fotograferen. Dit kan betekenen dat je moet knielen of bukken, maar het resultaat is vaak een veel intiemer en boeiender beeld. Plaats de ogen van het dier op een van de horizontale lijnen van je raster.

Voorbeeld met de ogen op een lijn plaatsen

Hieronder zie je een foto hoe ik een oog precies op een kruising heb geplaatst. Je hoeft natuurlijk niet altijd het oog precies op de kruising te plaatsen van het raster. Je kan het ook op een lijn plaatsen!

Breek met de regels!

Je hoeft je zeker niet altijd te houden aan deze regel. De mooiste foto’s die ik heb gemaakt zijn vaak niet eens met de regel van derden gemaakt. Soms gebeurt dit per toeval, soms niet. Voor beginners met fotografie is deze regel echter wel erg fijn om zo nu en dan aan te houden. Je foto’s worden er wel echt mooier door. Op de onderstaande foto heb ik me niet helemaal gehouden aan de regel van derden. Zo is het oog niet ergens geplaatst op een kruising.. Je zou kunnen stellen dat de broedheuvel wel op een lijn staat, maar dit vind ik wat vergezocht. Het gaat mij in deze foto meer om de jonge flamingo. Deze staat wel volledig in het midden, zonder dat ik rekening heb gehouden met de compositieregel.

Veelgestelde vragen over dit onderwerp